Sức Khỏe Phụ Nữ Tuổi Trung Niên: Hiểu Rõ Về U Xơ Tử Cung và U Nang Buồng Trứng

Phụ nữ tuổi trung niên hay than phiền, lo âu và mệt mỏi về những rắc rối bộ phận thiên chức của mình. Ở tuổi này các bệnh lý có thể gặp là: U xơ tử cung, u nang buồng trứng, rối loạn nội tiết…

1. U Xơ Tử Cung ở phụ nữ tuổi trung niên

U xơ tử cung là u lành tính thường thấy nhất ở tử cung. Có khoảng 20 % các phụ nữ trên 35 tuổi có u xơ tử cung, nhưng rắc rối nhiều trong trường hợp đó không có triệu chứng lâm sàng.

Phụ nữ thường bị u xơ tử cung trong khoảng 30 – 45 tuổi. Sau mãn kinh hiếm gặp u xơ tử cung xuất hiện. Cũng sau tuổi mãn kinh, các u xơ tử cung cũng xuất hiện. Cũng sau tuổi mãn kinh, các u xơ tử cung có từ trước thường sẽ teo đi. Nếu u to ra sau mãn kinh, phải nghĩ đến khả năng hóa ung thư.

U xơ tử cung được cấu tạo chủ yếu bởi sợi cơ trơn, nên danh từ “ u xơ” (tibroma) thường gọi trước đây không chính xác. Tuy nhiên trong thực tế, do thói quen nên u xơ tử cung vẫn được gọi là “ u xơ tử cung” . Đây là loại u chịu ảnh hưởng kích thích của nội tiết buồng trứng: khi estrogen trong cơ thể tăng cao, u xơ tử cung thường to ra, điển hình là lúc mang thai. Thường tử cung bị u xơ có nhiều nhân kích thước to nhỏ khác nhau.

Các vị trí của u xơ tử cung nằm trên tử cung có 3 dạng :

• U dưới niêm mạc tử cung, chiếm khoảng 5%.Loại u xơ này thường gây ra triệu chứng rong huyết, do đó đưa đến chỉ định mổ cắt tử cung dù kích thước u nhỏ . Tỷ lệ hóa ung thư thường xảy ra loại u xơ này .
• U trong lớp cơ tử cung.
• U ở cổ tử cung hiếm gặp.

Hầu hết bệnh nhân đến khám vì cảm thấy bụng to ra hay có cảm giác trằn bụng dưới. Đau vùng hạ vị tương đối ít xảy ra. Nếu đau nhiều, phải nghĩ đến khả năng có biến chứng viêm nhiễm hoặc hoại tử. Nếu khối u to chèn ép lên bàng quang sẽ gây tiểu khó, tiểu nhiều lần, đôi khi bí tiểu. Nếu chèn ép lên niệu quản dẫn đến ứ nước thận. Nếu chèn ép lên trực tràng gây táo bón, chèn ép lên ruột gây rối loạn tiêu hóa…Một số bệnh nhân da xanh xao, mệt mỏi, nhức đầu khó thở…do ra máu ở âm đạo bất thường ở dạng rong kinh hay cường kinh. Qua khám lâm sàng , làm xét nghiệm và siêu âm để phát hiện bệnh và có hướng điều trị kịp thời.

Không phải tất cả u xơ tử cung điều phải được điều trị. Đối với các u nhỏ không biến chứng, chỉ cần theo dõi định kỳ mỗi ba tháng một lần. Đa số các trường hợp này teo nhỏ sau tuổi mãn kinh.

Điều trị phẩu thuật chỉ có chỉ định trong các trường hợp sau:

• Khi u xơ tử cung to tương đương với tử cung có thai ≥ 12 tuần vì trong trường hợp này u dễ có khả năng gay biến chứng chèn ép các cơ quan trong ổ bụng và dễ thoái hóa.
• Khi có triệu chứng chèn ép niệu quản, gây thận ứ nước.
• Khi có triệu chứng rong kinh, rong huyết kéo dài.
• Khi được chẩn đoán u xơ nằm ở vị trí dưới niêm mạc.
• Khi u được chẩn đoán nằm trong dây chằng rộng, dù u nhỏ cũng nên giải quyết phẩu thuật vì chèn ép niệu quản.
• Khi nghi ngờ ung thư hóa.

Phương pháp phẫu thuật

Tùy thuộc vào tình trạng của u xơ, tuổi của bệnh nhân và số con của bệnh nhân.

• Bóc nhân xơ (nếu được) ở những phụ nữ còn trẻ tuổi, chưa có con. Dĩ nhiên trường hợp này giải thích khả năng tái phát lại, có thể phải mổ.
• Cắt tử cung toàn phần ở bệnh nhân lớn tuổi, không muón sanh nữa. Hai buồng trứng sẽ tùy theo tuổi của bệnh nhân mà quyết định để lại hoặc cắt bỏ luôn.
• Với u xơ tử cung dưới niêm mạc có thể cắt bỏ qua nội soi phẩu thuật buồng tử cung.
• Có thể tạm điều trị bằng nội tiết, chủ yếu là progestegen, đối với các trường hộp u xơ tử cung có biến chứng rối loạn kinh nguyệt mà chưa phẩu thuật được ( bệnh nhân còn quá trẻ tuổi, chưa có con, hoặc đang có bệnh lý nội ngoại khoa làm tăng nguy cơ khi phẩu thuật chưa được điều trị ổn …) Nên nhớ, điều trị này có tính chất điều trị triệu chứng, hoàn toàn không có khả năng làm teo khối u xơ tử cung được . Ngoài ra kỹ thuật làm tắc động mạch tử cung chọn lộc hiện nay đã là phương pháp điều trị được phổ biến toàn cầu và là lựa chọn khác thay vì cắt tử cung đối với những phụ nữ có u xơ tử cung có chỉ định phẩu thuật mà từ chối hoặc bị chống chỉ định hoặc điều trị không hiệu quả bằng nội khoa hay ngoại khoa. Phương pháp phổ biến nhất là làm thuyên tắc động mạch tử cung qua thông động mạch chọn lọc.

2. U Nang Buồng Trứng ở phụ nữ tuổi trung niên

U nang buồng trứng là những u thực thể lành tính, bên trong chứa dịch, chiếm khoảng 90% các khối u của buồng trứng. U nang buồng trứng phát sinh từ các thành phần cấu trúc bình thường, hay từ những di tích phôi thai của buồng trứng.

Một khi đã chẩn đoán là u nang buồng trứng thì có chỉ định phải mổ lấy u và đọc kỹ giải phẩu bệnh lý của u này. Vì hai nguy cơ lớn nhất của u nang buồng trứng là các biến chứng và thoái hóa ác tính.

Biến chứng có thể là xoắn , xuất huyết ,vỡ nang, gây ra triệu chứng đau dữ dội ảnh hưởng đến sức khỏe và tính mạng. Ngoài ra nếu u to chèn ép lên các cơ quan và biến chứng đáng sợ nhất là thoái hóa ác tính.

Xử trí :

• Nếu nghĩ là u chức năng, cần theo dõi thêm hai ba chu kỳ kinh.
• Nếu không phân biệt u chức năng hay thực thể thì nên nọi soi để chẩn đoán và xử trí.
• Nếu chắc là u thực thể thì nên có chỉ định mổ lấy u, nhất là tuổi mãn kinh.
• U nang buồng trứng thực thể luôn luôn có chỉ định mổ vì hai lý do: cần biết mô học của u và đề phòng biến chứng xảy ra. Vì vậy, tiên quyết có chẩn đoán mô học, rồi sau đó xử trí sẽ tùy thuộc vào tuổi tác và số con của bệnh nhân.

BS – CKI Bùi Đức Lâm